نگاه ساختاری به سوره های قرآن، از جمله روش های جدید در بررسی سوره های قرآن می باشد. یکی از راه های اثبات اصل این موضوع (نه روش اجرای آن)، توجه به بحث ارتباطات نحوی جملات درون سوره های قرآن است. اکثر علمای نحو، 17 نقش برای جملات ذکر کرده اند، ارتباط نحوی 16 مورد از این نقش ها با کلمات و جملات دیگر، کاملا روشن است. تنها نقش استینافیه است که محل چالش می باشد. در مجموع سه نوع جمله استینافیه وجود دارد؛ استیناف تعلیلی، بیانی و ابتدایی. ارتباط جملات استیناف تعلیلی و بیانی با ما قبل روشن است چرا که تعلیل و تبیین موضوعی در جملات قبل می باشند، اما در خصوص جملات استیناف ابتدایی این گونه نیست. از تعداد 28495 جمله قرآن (با توجه به آخرین شمارش عملی)، در مورد 428 جمله، ادعای استیناف ابتدایی بودن شده است. علمای اعراب قرآن، چون در ظاهر ارتباطی میان آن ها و جملات دیگر ندیده اند این موارد را به عنوان استیناف ابتدایی ذکر کرده اند و از طرف دیگر، هدف اصلی ایشان یافتن ارتباطات همه جملات نبوده است، اما با بررسی دقیق تک تک این موارد مشخص شد که نقش های دیگری نیز وجود دارد که می توان در مورد این جملات در نظر گرفت و اولویت نیز با همین نقش ها می باشد. لذا به نظر می رسد هیچ جمله ای در سوره های قرآن وجود ندارد، که ارتباط آن، با جملات ما قبل روشن نباشد. در مجموع از منظر ارتباطات نحوی، سوره های قرآن دارای ارتباطات بسیار مستحکمی می باشند که می توان ادعا نمود که ساختار بسیار منسجمی دارند.

کتاب "در جستجوی زمان از دست رفته" یکی از مهم ترین اسطوره های دوران معاصر و از پایه های اصلی ادبیات امروز جهان است. خصوصیات سبک نوشتاری و موضوعات پرداخته شده در این کتاب هنوز هم موضوع تحقیقات بسیاری در زمینه های مختلف علوم زبان شناسی قرار می گیرد. حاصل این تحقیقات موجب شده است که معنای نهفته در خطوط نویسنده با وضوح بیشتری خود را نشان دهند. خواننده فارسی زبانی که خواندن ترجمه این شاهکار ادبی جهانی را آغاز می کند نیز انتظار دارد که از ورای کلمات زبان فارسی به عمق پیام نویسنده دست یابد که این موضوع بهره گیری از دستاوردهای این تحقیقات را ایجاب می نماید.در اینجاست که نقش مترجم به عنوان معرفی کننده نویسنده مطرح می شود. دانش وی از زبان مبدا رابطی است که او را به گام بعدی راهنمایی می کند. مترجم باید بتواند سبک و ساختار نوشتاری نویسنده را انتقال دهد. این مساله در مورد این کتاب عظیم مارسل پروست کاری است بس دشوار. تفاوتهای ساختاری فراوان در زبان فارسی و فرانسه از سویی و سبک منحصر به فرد پروست از سوی دیگر کار ترجمه را با تحقیقات جانبی فراوان توام می سازد.اما چگونه این کتاب را در قالب زبان فارسی در آوریم؟ آنچه در این مقاله به اختصار به آن می پردازیم، ابتدا بررسی مواردی چند از خصوصیات نگارشی این اثر جاودان است که شامل: بلندی جملات، تنوع زمان و وجه افعال، کاربرد استعاره و نیز یادداشتهای نویسنده است. سپس روشی برای استفاده از آنها در ترجمه پیشنهاد می شود. یادآوری خصوصیات سبک نگارشی پروست در امر ترجمه می تواند موجب رفتار وفاداری هر چه بیشتر به نویسنده رمان شود و مفاهیم نهفته در جملات را با بررسی ساختاری کتاب آشکار می سازد.

در متون علمی تناقض در مورد موسیقی و زبان زیاد به چشم می خورد. از یک سو مطالعات موردی - شاهد بر روی بیماران با آسیب مغزی که توانایی استفاده از زبان و موسیقی را از دست داده اند نشان داده است که مناطق مربوط به زبان و موسیقی در مغز کاملا جدا و مستقل از یکدیگرند. از سوی دیگر مطالعاتی وجود دارند که با استفاده از تصویربرداری رزونانس مغناطیسی کاربردی (fMRI) به بررسی عملکرد مغز سالم پرداخته اند. این تحقیقات بر خلاف یافته های نوروسایکولوژیک حاکی از آن هستند که مناطق مشترک زیادی در مغز کسانی که در حال تحلیل و درک زبان یا موسیقی هستند فعال می باشد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

ساخت های شرطی عبارت های زبانی متشکل از بندی وابسته و بندی پایه هستند که وقوع پدیده یا وضعیتی را به وقوع پدیده یا وضعیتی دیگر مشروط می سازند. در این مقاله با رویکردی کمینه گرا بند شرطی در زبان فارسی را مورد بررسی قرار می دهیم. در روند این بررسی، با استفاده از اصول نظریه مرجع گزینی و برخی آزمون های حذف نشان می دهیم که بند شرطی جمله آغازین به عنوان افزوده به گروه زمان و در مواردی به فرافکن های بالاتری همچون گروه کانون و بند شرطی جمله پایانی به گروه فعلی کوچک متصل می شود. بند شرطی جمله میانی نیز در حقیقت حاصل مبتداسازی عناصری است که به پیش از بند شرطی جابجا شده اند.

پژوهش حاضر، به تحلیل جملات امری از دیدگاه معنی شناسی صوری می پردازد. این جملات، افزون بر معنای «دستوری»، به عنوان یک نیروی منظوری پیش فرض، از طیف وسیعی از نیروهای منظوری دیگری نیز برخودارند. با توجه به تعدد معانی این ساخت در فارسی، در این مقاله کوشیده می شود به گونه ای نظام مند، به تبیین این نیروهای منظوری چندگانه پرداخته شود. بدین منظور، با بهره گیری از رویکرد «معنی شناسی جهان های ممکن» کراتزر در زمینه تبیین عناصر وجهی و نیز با الگوگیری از قیاس معنی شناسی ساخت های امری بر پایه معنی شناسی عناصر وجهی، به وسیله شواگر، در این پژوهش نشان داده می شود که ساخت امری در فارسی در لایه زیرین خود، تنها از نیروی منظوری واحد «دستور» برخوردار است و خوانش های چندگانه این ساخت نظیر «قدغن»، «درخواست» و... ناشی از تاثیر عوامل موقعیتی خاصی است که جمله امری در آنها به کار می رود. در واقع، جمله امری، حاوی یک «عملگر وجهی « است که به فعل وجهی «باید» شبیه است. این عملگر، نوعی «الزام» را به عنوان «نیروی وجه» نسبت به «زمینه مشترک» گوینده و مخاطب به عنوان «پایه وجه» و محدودیت هایی از نوع «مبتنی بر اولویت» به عنوان «منبع ترتیب» بیان می کند. اتخاذ چنین رویکردی، بدان معناست که تبیین خوانش های مختلف ساخت های امری مستلزم پیوند معنی شناسی با کاربردشناسی است.

این مقاله به نحوة آرایش اطلاعات در جملات زبان فارسی می¬پردازد. نتایج این تحقیق از دو بُعد نظری و کاربردی دارای اهمیت است. از بُعد نظری، صحت این ادعا که همیشه در یک جمله اطلاع کهنه بر اطلاع نو تقدم دارد (Halliday,1985,Haviland and Clark,1974) مورد بازبینی قرار می¬گیرد. بعلاوه، نتایج تحقیق حاضر تصویر روشنتری از روند یادگیری زبان دوم ارایه می¬کند و نقشی را که ساختار اطلاعاتی جملات زبان اول در این روند ایفا می¬کند، تبیین می¬نماید. از بُعد کاربردی نیز یافته¬های این تحقیق می¬تواند برای دست¬اندرکاران امر آموزش زبان در تعیین میزان اولویت و اهمیت تأکید به روی ساختار اطلاعاتی جملات زبان دوم مفید باشد.

هدف اصلی این تحقیق بررسی و مقایسه میانگین طول جملات در متون مطبوعاتی به عنوان متون مبدا و ترجمه آنها به زبان فارسی به عنوان متون مقصد و بالعکس می باشد. آنتوان برمن، نظریه پرداز فرانسوی ترجمه، در کتاب « La traduction et la lettre ou l'auberge du lointain» اینگونه بیان کرده است: «هر ترجمه ای گرایش به بلندتر بودن از متن اولیه را دارد.» (1985، ص56) بنابراین فرضیه اصلی این تحقیق بر اساس این گرایش بنا نهاده شده است. در ابتدا میانگین طول جملات ترجمه شده محاسبه شده و ساختار جملات مشخص شد، سپس تنوع و حجم واژگان متون بر اساس فرمول های ارائه شده توسط هالیدی و اور محاسبه گردید. نتیجه حاصل از مقایسه میانگین طول جملات متن مبدا و مقصد نشان داد که میانگین طول جملات متون ترجمه شده به زبان فارسی کمتر از متون اولیه به زبان فرانسه است. این نتیجه، نظریه آنتوان برمن مبنی بر گرایش به بلندتر بودن ترجمه ها نسبت به متن مبدا را زیر سوال می برد. همچنین مشاهده شد که جملات متون ترجمه شده ساختار ساده تری نسبت به جملات متون اولیه دارند و تنوع و حجم واژگان متون ترجمه شده به زبان فرانسه، کمتر از تنوع و حجم واژگان متون اصلی به زبان فارسی است.

بررسی نحوی شعر، گام مهمی در شناخت جنبه های جمال شناسانه شعر به شمار می رود، از این رو در این مقاله به بررسی یکی از پر کاربردترین انواع جملات، یعنی جملات ندایی در غزل حافظ پرداخته شده است. جملات ندایی حافظ، هم در حوزه ساخت صوری و هم در حوزه ساخت معنایی دارای تنوع چشمگیری هستند و این خلق تنوع در ساختار نحوی جمله ندایی، خود از عوامل موتر در زیبایی غزل حافظ است. به منظور انجام این پژوهش و برای توصیف دقیقتر این نوع جملات، تمام 484 غزل موجود در «حافظ به سعی سایه» مورد توجه قرار گرفته است. از جمله نتایج حاصل ازین تحقیق، پی بردن به حوزه مخاطبان حافظ و یافتن ارتباط صوری نداها با مباحثی چون تناسب در طول بیت و غزل، التفات و صور خیال است که با ارائه شاهد مثالهایی به تبیین مطلب پرداخته شده است. در بررسی جملات ندایی به آرای دستورنویسان فارسی و نیز نظریه پردازان غربی مرتبط با بحث ندا توجه نشان داده شده است.